Ιαπωνισμός

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η Πόρνη Πολυτελείας (κατά τον Αιζέν), Βίνσεντ βαν Γκογκ

Ως ιαπωνισμός (Japonisme), επίσης εξωτισμός αναφέρεται ήδη από το 1872[1] το ιδιαίτερο ρεύμα των εικαστικών τεχνών της Ανατολής, που επηρέασε τον Ιμπρεσιονισμό ως καλλιτεχνικό κίνημα στις αρχές του 19ου αι[2].

Οι απαρχές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βάση για τη δημιουργία αυτού του κινήματος υπήρξαν οι εκτυπωμένες εικόνες που έφτασαν στη Γαλλία ως περιτυλίγματα εισαγόμενων αγαθών[3]. Η τέχνη αυτών των εικόνων θεωρείται πως συνεισέφερε σημαντικά στη «στιγμιοτυπική» φύση της οπτικής γωνίας των μη συμβατικών συνθέσεων, που έγιναν χαρακτηριστικές του κινήματος στην πορεία του χρόνου.

Οι επιδράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο ιαπωνισμός άσκησε σημαντικές αισθητικές επιρροές στην Ευρώπη του ύστερου 19ου αι., απελευθερώνοντας του καλλιτέχνες από τις ευρωπαϊκές αισθητικές συμβάσεις[4] αν και θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι επιδράσεις υπήρξαν αμοιβαίες, όπως συμβαίνει με όλα τα ανοικτά πολιτισμικά συστήματα. Οι ισχυρότερες οι ευρωπαϊκές ιμπρεσιονιστικές στην Ιαπωνία καταγράφτηκαν στο Κίνημα του Ελεύθερου Σχεδίου (Τζιγιούκα Ουντό). Τόσο οι Ιάπωνες καλλιτέχνες όσο και οι δάσκαλοι της τέχνης ανταποκρίθηκαν θετικά σε δημιουργίες του Εντουάρ Μανέ, του Πολ Γκογκέν, του Βίνσεντ βαν Γκογκ, του Πιερ Ογκίστ Ρενουάρ του Ανρί Ματίς, του Πολ Σεζάν και του Ογκίστ Ροντέν. Τα περιοδικά της ίδιας περιόδου στην Ιαπωνία παρείχαν εκτενείς πληροφορίες για τον ευρωπαϊκό Ιμπρεσιονισμό και Μετα-Ιμπρεσιονισμό. Πολλοί νέοι καλλιτέχνες μελετούσαν στην Ευρώπη και επιστρέφοντας παρήγαγαν τα δικά τους έργα στο στιλ του Μοντερνισμού[5].

Σαρώνοντας την Ευρώπη στις δεκαετίες 1880 και 1890 άσκησε μεγάλη επίδραση σε καλλιτέχνες με τις οργανικές μορφές του, τις αναφορές του στον φυσικό κόσμο, με τα καθαρά σχέδια, εντελώς αντίθετα προς τον συρμό της εποχής, παρέχοντας αδιαμφισβήτητα νέα αισθητικά ερεθίσματα[6]. Πέρα από το γεγονός ότι αυτές οι ιαπωνικές επιδράσεις υιοθετήθηκαν από αρχιτέκτονες όπως ο Εκτόρ Γκιμάρ και καλλιτέχνες όπως ο Εμίλ Γκαλέ και ο Τζέιμς Άμποτ ΜακΝίλ Ουίστλερ, επιχειρηματίες εκείνης της εποχής όπως ο Ζίγκφριντ Μπινγκ[7] στο Παρίσι και o Άρθουρ Λέιζενμπαϊ Λίμπερτι[8] στο Λονδίνο υιοθέτησαν την ιαπωνική διακοσμητική τέχνη στα καταστήματά τους.

Παραδείγματα στη ζωγραφική και την αρχιτεκτονική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρ Νουβό σταθμός του μετρό Αμπές (Abesses), Παρίσι. Σχεδιασμός Εκτόρ Γκιμάρ.

Ο Εκτόρ Γκιμάρ ανέδειξε τις επιδράσεις του ιαπωνισμού στην αρχιτεκτονική της Αρ Νουβό κυρίως όταν ανέλαβε το έργο των εισόδων του παρισινού μετρό. Όπως φαίνεται στο σχεδιασμό της εισόδου, οι ευθείες και οι ορθές γωνίες είναι παντελώς απούσες. Είναι μια διακοσμητική τέχνη στην οποία εμπλέκονται ιαπωνικά και κλασικά στοιχεία, που εκφράζουν με τον καλύτερο τρόπο την απομάκρυνση από το παραδοσιακό. Είναι επίσης προφανές στην παρούσα είσοδο που επιλέχτηκε, αλλά και σε άλλα έργα του Γκιμάρ πως το «προσεκτικό φιλτράρισμα του φωτός περιγράφεται συχνά σε σχέση με το υπερκείμενο φως του ουρανού[9].

Όσον αφορά στη ζωγραφική, σαφείς επιδράσεις του «ιαπωνισμού» παρα­τηρούνται σε έναν εντελώς διαφορετικό εκπρόσωπο του μετα-Ιμπρεσιονισμού, τον Βίνσεντ βαν Γκογκ, που θεωρούσε την ιαπωνική τέχνη όχι απλά ένα είδος εξωτισμού, αλλά μια αισθητική ουτοπία στη σχέση της με τη φύση, ιδιαίτερα στην περίοδο της Αρλ[10]. Στην προκειμένη περίπτωση αντιπροσω­πευτικό έργο με επιδράσεις της ιαπωνικής τέχνης είναι «Η Πόρνη Πολυτελείας (κατά τον Αιζέν)[11]» [The Courtesan (after Eisen)], 1887, Λάδι σε καμβά, 105.5 X 60.5 cm, που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Van Gogh, στο Άμστερνταμ[12]. Στο έργο είναι κάτι περισσότερο από εμφανές το ενδιαφέρον του Βαν Γκογκ για την Ιαπωνία και την τέχνη της. Το έργο του Βαν Γκογκ στηρίζεται επί της ουσίας σε ένα έργο του Ιάπωνα καλλιτέχνη Κεζάι Αιζέν, που είχε χρησιμοποιηθεί ως εξώφυλλο αρκετών τευχών του Paris Illustré (Εικονογραφημένο Παρίσι). Το βασικό έργο του Αιζέν είναι εδώ μεγαλύτερο από το πρωτότυπο και η μορφή είναι αποτυπωμένη σε πλαίσιο που θυμίζει τα ξύλινα χαρακτικά της ιαπωνικής τέχνης. Το κιμονό της θηλυκής μορφής είναι πολύχρωμο και αναδύεται μέσα από ένα χρυσό φόντο.

Το φόντο γύρω από τη μορφή είναι ένα υδάτινο τοπίο, στο οποίο διακρίνονται κρίνοι, καλάμια μπαμπού βατράχια και γερανοί, στοιχεία δανεισμένα από άλλες ιαπωνικές εικόνες. Είναι εμφανές ότι στον πίνακα αναπαρίσταται μια γκέισα, και είναι ενδεικτικός των πολλών πολιτισμικών επιδράσεων που δέχτηκε η Ευρώπη στη συγκεκριμένη περίοδο[13].

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Akio Okazaki 2005, "European Modernist Art into Japanese School Art: the Free Drawing Movement in the 1920s" στο Mervyn Romans (ed) Histories of Art And Design Education: Collected Essays, Intellect Books, UK.
  • Εμμανουήλ Μ. et al 2002, Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη, τόμ. Β, Ε.Α.Π., Πάτρα.
  • Graham F. Lanier 1970, Hector Guimard, New York: The Museum of Modern Art, 20-24.
  • Hans van Ginkel 2004, "Re-Thinking the University for the XXIst Century", International Barcelona Conference on Higher Education.
  • Miyajima Hisao, "S. Bing’s visit to Japan", Bulletin of the Study of Japonisme 2 (1982), S. 29-33.
  • Tsukasa Kōdera, Simiolus: Netherlands Quarterly for the History of Art, Vol. 14, No. 3/4 (1984), σσ. 189-208.

Σημειώσεις-παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Από τον Ζιλ Κλαρετί στο βιβλίο του L'Art français en 1872 από τον Φιλίπ Μπαρτί (1830–1890) στο Japonisme III: La Renaissance littéraire et artistique
  2. ↑ Japonisme στο Heilbrunn Timeline of Art History
  3. ↑ Με τη συνθήκη του Καναγκάβα το 1854 ουσιαστικά τερματίστηκαν περίπου 2 αιώνες ιαπωνικής απομόνωσης. Κατά τα χρόνια που ακολούθησαν μεγάλος αριθμός ιαπωνικών χειροποίητων τεχνέργων κατευθύνθηκε προς την ευρωπαϊκή ήπειρο κυρίως στη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες. Η Exposition Universelle (Παγκόσμια Έκθεση) στο Παρίσι το 1867 διέθετε ιαπωνικό περίπτερο με αντικείμενα τέχνης, τα οποία φέρεται ότι προκάλεσαν ιδιαίτερη αίσθηση.
  4. ↑ Εμμανουήλ Μ. et al 2002, 40.
  5. ↑ Akio Okazaki 2005, 235.
  6. ↑ Εμμανουήλ Μ. et al 2002, 198.
  7. ↑ Ο Ζίγκφριντ Σάμιουελ Μπινγκ ήταν έμπορος έργων τέχνης στο Παρίσι, σημαντική φυσιογνωμία για την εισαγωγή της ιαπωνικής τέχνης και την ανάπτυξη της Αρ Νουβό. Βλ. Miyajima Hisao 1982, σσ. 29-33.
  8. ↑ Αν και ο Λίμπερτι Η Liberty & Co, η εταιρεία του, αφομοιώθηκε τόσο πολύ από το κίνημα της Αρ Νουβό ώστε στην Ιταλία έγινε γνωστή ως as Stile Liberty, από το κατάστημά του στο Λονδίνο.
  9. ↑ Graham F. Lanier 1970, 20-24, 4ος Κατάλογος, όπου περιγράφεται η διαχείριση και το φιλτράρισμα του φωτός σε σχέση με το περιβάλλον φως του ουρανού, κάτι που διακρίνεται καθαρά στην είσοδο του μετρό που παρουσιάζεται.
  10. ↑ Tsukasa Kōdera, 1984, σσ. 189-208.
  11. ↑ Σε ελεύθερη μετάφραση. Στην πραγματικότητα η λέξη σημαίνει πόρνη με υψηλή πελατεία.
  12. ↑ Βλ. The Courtesan (after Eisen), 1887 στον δικτυακό τόπο Van Gogh Museum. Ανάκτηση 13 Μαρτίου 2010 από: http://www.vangoghmuseum.nl/vgm/index.jsp?page=2122&collection=1300&lang=en Αρχειοθετήθηκε 2013-02-12 στο Wayback Machine.
  13. ↑ Hans van Ginkel 2004, 5.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιαπωνισμός&oldid=9737574"