Μουμπάι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Βομβάη)

Συντεταγμένες: 18°58′N 72°49′E / 18.96°N 72.82°E / 18.96; 72.82

Μουμπάι
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Μουμπάι
19°4′33″N 72°52′39″E
ΧώραΙνδία[1]
Διοικητική υπαγωγήΜαχαράστρα[2]
Ίδρυση1507[3]
Διοίκηση
 • Mayor of Mumbai και Municipal Commissioner of MumbaiIqbal Singh Chahal (από 2022)[4]
 • Μέλος του/τηςΔίκτυο Δημιουργικών Πόλεων
Έκταση603 km²[5]
Υψόμετρο14 μέτρα
Πληθυσμός15.414.288 (2018)
Ταχ. κωδ.400001
Τηλ. κωδ.0022
Ζώνη ώραςIndian Standard Time
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Η Μουμπάι (στη γλώσσα Μαράτι: मुंबई – Μούμπαι, μέχρι το 1995 το επίσημο όνομα της πόλης ήταν Βομβάη), είναι πόλη της Ινδίας, πρωτεύουσα της Μαχαράστρα, η οποία καταλαμβάνει μια συστάδα νήσων και νησίδων που συνδέονται μεταξύ τους, έξω από την ακτή Κονκάν της Δυτικής Ινδίας. Ο πληθυσμός της πόλης αγγίζει τα 20.000.000 κατοίκους και είναι από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα ανάμεσα από την Φρανκφούρτη και το Χονγκ Κονγκ. Η Μουμπάι βρίσκεται στη δυτική ακτή της Ινδίας και το περιβάλλον της προσφέρει ένα βαθύ φυσικό λιμάνι στην Αραβική θάλασσα. Στο λιμάνι αυτό γίνεται η διαχείριση περισσότερου από το μισό όγκο φορτηγών πλοίων της Ινδίας. [6]

Η Μουμπάι είναι το εμπορικό και ψυχαγωγικό κέντρο της Ινδίας. Παράγει το 5% του Α.Ε.Π. της χώρας και είναι υπεύθυνη για το 25% της βιομηχανικής παραγωγής. Το 40% του θαλάσσιου εμπορίου της χώρας διακινείται εκεί καθώς και το 70% των συναλλαγών κεφαλαίου προς την ινδική οικονομία. Επιπρόσθετα, η Μουμπάι είναι ένα από τα 10 μεγαλύτερα οικονομικά κέντρα του κόσμου, βλέποντας τη ροή της οικονομικής ανάπτυξής της. Εκεί βρίσκονται σημαντικά οικονομικά ιδρύματα όπως η κεντρική τράπεζα αποθεμάτων της Ινδίας, το χρηματιστήριο της Μουμπάι, το εθνικό χρηματιστήριο της Ινδίας και πολλά διοικητικά κέντρα επιχειρήσεων από ινδικές εταιρείες και όχι λίγες πολυεθνικές. Στην πόλη υπάρχει και το κέντρο της εθνικής βιομηχανίας θεάματος της Ινδίας γνωστό ως Μπόλυγουντ. Χάρη στις πολλές επαγγελματικές ευκαιρίες που υπόσχεται η Μουμπάι καθώς και το υψηλό επίπεδο ζωής της, αποδημούντες Ινδοί φτάνουν εκεί από κάθε γωνιά της χώρας καθιστώντας τη Μουμπάι ένα ποτ πουρί κοινωνιών και κουλτούρας.

Ονομασίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα Μαμπάη (Προγενέστερο της Βομβάης) είναι ένα επίθετο, από τη λέξη Μάμπα, ή Μάχα Άμπα, η οποία είναι μια ινδική θεά με το όνομα Μαμπαντεύι και Άαϊ, μητέρα στα Μαράτι. Το όνομα Βομβάη έχει ρίζες στον 16ο αιώνα όταν οι Πορτογάλοι έφτασαν στην περιοχή και την ονόμασαν διαφορετικά, αν και τελικά η γραπτή ονομασία της πήρε τη μορφή Βομβαήμ, που ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούν οι Πορτογάλοι.

Μετά την βρετανική κατοχή του 17ου αιώνα, το όνομά της αγγλοποιήθηκε στο Βομβάη αν και ήταν γνωστή σαν Μουμπάη ή Μαμπάη στους ομιλούντες Μαράτι και Γκατζαράτι, και σαν Μπαμπάη στην Ινδική. Το όνομα άλλαξε επίσημα στο εναλλακτικό της Μαράτι Μουμπάη το 1995.

Μια ευρέως διαδεδομένη εξήγηση για την καταγωγή του παραδοσιακού αγγλικού ονόματος Βομβάη μαρτυρά πως έχει ρίζες σε ένα πορτογαλικό όνομα που σημαίνει καλή ακτή. Αυτό βασίζεται στο γεγονός ότι μπομ στα πορτογαλικά σημαίνει καλός ενώ στα αγγλικά η λέξη bay (μπέη, ακτή) φέρει ομοιότητες στο πορτογαλικό μπαΐα («μπαχία» σε προγενέστερη μορφή). Επομένως μια τυπική μετάφραση του καλή ακτή στα πορτογαλικά θα ήταν μπόα μπαχία, και όχι το λανθασμένο μπομ μπαχία. Παρ' όλα αυτά είναι δυνατό να βρεθεί ο τύπος μπαΐμ που σημαίνει μικρή ακτή στα πορτογαλικά του 16ου αιώνα.

Υπάρχουν όμως και διαφορετικές απόψεις όσο αφορά τη ρίζα του πορτογαλικού ονόματος Μπομπαΐμ. Ο Χοσέ Πέδρο Μαχάντο στο Dicionário Onomástico Etimológico da Língua Portuguesa («Πορτογαλικό λεξικό ονοματοθεσίας και ετυμολογίας») αναφέρει ότι νομίζει πως είναι η πρώτη πορτογαλική λέξη για την περιοχή, το 1516, σαν Μπεναματζάμπου ή Τενα-μαϊάμπου τονίζοντας πως «ΜΑΪΑΜΠΟΥ» φαίνεται να έχει να κάνει με τη Μουμπα-ντέβι την ινδική θεά προς τιμήν της οποίας ονομάστηκε ο τόπος (στη διάλεκτο Μαράτι, Μουμπάη). Στον ίδιο αιώνα η ορθογραφία του ονόματος φαίνεται να εξελίχθηκε στο Μομπαΐμ. Η τελική όμως μορφή Μπομπαήμ εμφανίζεται αργότερα, το 16ο αιώνα όπως έχει καταγραφεί από τον Γκασπάρ Κορέηα το βιβλίο του Lendas da India (Μύθοι της Ινδίας). Ο Τζ.Π.Μακάντο φαίνεται να απορρίπτει τη θεωρία περι Μπομ Μπαχήα, αναφέροντας πως λόγω των πορτογαλικών αρχείων που αναφέρουν την ύπαρξη μιας ακτής στο μέρος, οι Βρετανοί λανθασμένα θεώρησαν πως το ουσιαστικό (Μπαχύα, «Ακτή») ήταν μέγιστης σημασίας ως προς το πορτογαλικό τοπωνύμιο. Αυτό οδήγησε τους Βρετανούς να την ονομάσουν Μπομπάη, ονομασία προσαρμοσμένη από τα πορτογαλικά.

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Mumbai is on a narrow peninsula on the southwest of Salsette Island, which lies between the Arabian Sea to the west, Thane Creek to the east, and Vasai Creek to the north. Mumbai's suburban district occupies most of the island. Navi Mumbai is east of Thane Creek, and the Thane District is north of Vasai Creek.
Η Μουμπάι αποτελείται από δύο επαρχίες εσόδων

Η Μουμπάι αποτελείται από δύο διαφορετικές περιοχές: την επαρχία πόλης της Μουμπάι και την προαστιακή επαρχία της Μουμπάι, οι οποίες αποτελούν δύο χωριστές επαρχίες εσόδων της Μαχαράστρα.[7] Η περιφέρεια της επαρχίας πόλης είναι επίσης κοινώς αναφερόμενη ως Νήσος της Πόλης ή Νότια Μουμπάι. Η συνολική έκταση της Μουμπάι είναι 603,4 χλμ2.[8] Από αυτά, η νησιωτική πόλη καλύπτει 67,79 χλμ2, ενώ η προαστιακή επαρχία καλύπτει 370 χλμ2, τα οποία μαζί είναι 437,71 χλμ2 υπό την διοίκηση της Δημοτικής Εταιρείας της Ευρύτερης Μουμπάι. Οι υπόλοιπες περιοχές ανήκουν σε διάφορα αμυντικά ιδρύματα, το Εμπορικό Συνδυασμό του Λιμανιού του Μουμπάι, την Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας και το Εθνικό Πάρκο Μποριβάλι, οι οποίες δεν υπάγονται στη δικαιοδοσία της δημοτικής εταιρείας.[9] Η Μητροπολιτική Περιφέρεια της Μουμπάι, η οποία περιλαμβάνει τμήματα των επαρχιών Θάνε, Παλγκάρ και Ραϊγκάντ, εκτός από την ευρύτερη Μουμπάι, καλύπτει έκταση 4,355 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Η Μουμπάι βρίσκεται στο στόμιο του ποταμού Ούλχας στη δυτική ακτή της Ινδίας, στην παράκτια περιοχή που είναι γνωστή ως Κονκάν. Βρίσκεται στο νησί Σαλσέτ (Νήσος Σάστι), το οποίο μοιράζεται εν μέρει με την επαρχία Θάνε.[10] Η Μουμπάι οριοθετείται από τη Αραβική Θάλασσα στα δυτικά.[11] Πολλά τμήματα της πόλης βρίσκονται ακριβώς πάνω από τη στάθμη της θάλασσας, με υψόμετρο που κυμαίνεται από 10 μ. έως 15 μ.,[12] και η πόλη έχει μέσο υψόμετρο 14 μέτρων.[13] Η Βόρεια Μουμπάι (Σαλσέτ) είναι λοφώδης,[14] και το υψηλότερο σημείο της πόλης είναι 450 μ. στο Σαλσέτ στην οροσειρά Ποβάι-Κανχέρι.[15] Ο Εθνικός Δρυμός Σαντζάι Γκάντι (Εθνικό Πάρκο Μποριβάλι) βρίσκεται εν μέρει στην προαστιακή επαρχία της Μουμπάι και εν μέρει στην επαρχία Θάνε και εκτείνεται σε έκταση 103,09 τετραγωνικών χιλιομέτρων.[16]

Εκτός από το φράγμα Μπάτσα, υπάρχουν έξι μεγάλες λίμνες που τροφοδοτούν την πόλη: Βιχάρ, Κάτω Βαϊτάρνα, Άνω Βαϊτάρνα, Τούλσι, Τάνσα και Ποβάι. Η λίμνη Τούλσι και η λίμνη Βιχάρ βρίσκονται στο εθνικό πάρκο Μποριβίλι, εντός των ορίων της πόλης. Η προμήθεια από τη λίμνη Ποβάι, επίσης εντός των ορίων της πόλης, χρησιμοποιείται μόνο για γεωργικούς και βιομηχανικούς σκοπούς.[17] Τρία μικρά ποτάμια, ο ποταμός Νταχισάρ, ο Πονισάρ (ή Ποϊσάρ) και ο Οχιβάρα προέρχονται από το πάρκο, ενώ ο μολυσμένος ποταμός Μίθι προέρχεται από τη λίμνη Τούλσι και συγκεντρώνει νερό που ξεχειλίζει από τις λίμνες Βιχάρ και Ποβάι.[18] Η ακτογραμμή της πόλης είναι χαραγμένη με πολυάριθμους ορμίσκους και κόλπους, που εκτείνεται από τον ποταμό Θάνε στα ανατολικά έως το Μαντ Μάρβε στο δυτικό μέτωπο.[19] Η ανατολική ακτή του νησιού Σαλσέτ καλύπτεται από μεγάλους μαγκρόβιους βάλτους, πλούσια σε βιοποικιλότητα, ενώ η δυτική ακτή είναι κυρίως αμμώδης και βραχώδης.[20]

Η κάλυψη του εδάφους στην περιοχή της πόλης είναι κυρίως αμμώδης λόγω της εγγύτητάς της στη θάλασσα. Στα προάστια, η κάλυψη του εδάφους είναι κατά κύριο λόγο προσχωματική και λασπώδη.[21] Ο βράχος της περιοχής αποτελείται από μαύρες ροές βασάλτη του Ντεκάν και οι όξινες και βασικές παραλλαγές τους που χρονολογούνται από την ύστερη Κρητιδική και την πρώιμη περίοδο του Ηώκαινου.[22] Η Μουμπάι βρίσκεται σε σεισμικά ενεργή ζώνη λόγω της παρουσίας 23 γραμμών ρηγμάτων.[23] Η περιοχή κατατάσσεται ως Σεισμική περιοχή Γ,[24] που σημαίνει ότι μπορεί να αναμένεται σεισμός μεγέθους έως και 6.5 στην κλίμακα μεγέθους Ρίχτερ.[25]

Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μέση θερμοκρασία και ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις στη Μουμπάι

Η Μουμπάι έχει ένα τροπικό κλίμα, συγκεκριμένα ένα τροπικό υγρό και ξηρό κλίμα (Aw) υπό την κλιματική ταξινόμηση Κέππεν, με επτά μήνες ξηρασίας όπου η βροχόπτωση είναι κοντά στο μηδέν ή μηδενική και η κορυφή των βροχών συμβαίνει τον Ιούλιο, όπου μετά η βροχόπτωση μειώνεται σταδιακά.[26] Η πιο δροσερή εποχή από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Φεβρουάριο ακολουθείται από την καλοκαιρινή περίοδο από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο. Η περίοδος από τον Ιούνιο έως περίπου το τέλος Σεπτεμβρίου αποτελεί τη εποχή του νοτιοδυτικού μουσώνα. Ο Οκτώβριος και ο Νοέμβριος αποτελούν την μεταμουσωνική εποχή.[27]

Από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο, ο βορειοδυτικός μουσώνας χτυπάει την πόλη. Οι προμουσωνικές βροχές λαμβάνονται τον Μάιο. Περιστασιακά, ο βορειοανατολικός μουσώνας δίνει νεροποντές τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο. Η μέγιστη ετήσια βροχόπτωση που σημειώθηκε ποτέ ήταν 3.452 χιλιοστά, το 1954.[28] Οι υψηλότερες βροχοπτώσεις που καταγράφηκαν σε μία ημέρα ήταν 944 χιλιοστά στις 26 Ιουλίου 2005.[29] Η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 2.146 χιλιοστά για την πόλη του νησιού και 2.457 χιλιοστά για τα προάστια.[28]

Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 27,2 °C, και η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 2.167 χιλιοστά.[30] Στην πόλη του Νησιού, η μέση υψηλότερη είναι 31,2 °C, ενώ η μέση χαμηλότερη θερμοκρασία είναι 23,7 °C στα προάστια. Στα προάστια, η ημερήσια μέση υψηλότερη θερμοκρασία κυμαίνεται από 29,1 °C έως 33,3 °C, ενώ η ημερήσια μέση ελάχιστη θερμοκρασία κυμαίνεται από 16,3 °C έως 26,2 °C.[28] Η μέγιστη θερμοκρασία που καταγράφηκε είναι 42,2 °C στις 14 Απριλίου 1952,[31] ενώ η ελάχιστη χαμηλότερη θερμοκρασία, η 7,4°C καταγράφηκε στις 27 Ιανουαρίου 1962.[31][32]

Κλιματικά δεδομένα Βομβάη (Διεθνές Αεροδρόμιο Τσχατραπάτι Σιβάτζι) 1981–2010
Μήνας Ιαν Φεβ Μάρ Απρ Μάι Ιούν Ιούλ Αύγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Έτος
Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F) 37.1 39.6 41.7 42.2 41.0 37.1 34.8 33.5 36.4 37.9 37.4 39.8 42,2
Μέση Μέγιστη °C (°F) 31.1 31.3 32.8 33.2 33.6 32.4 30.4 30.0 30.7 33.4 33.7 32.4 32,1
Μέση Ελάχιστη °C (°F) 17.3 18.2 21.4 24.2 27.0 26.6 25.5 25.1 24.8 23.8 21.3 18.5 22,8
Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F) 7.4 8.5 13.8 16.9 20.2 19.8 21.2 19.4 20.7 16.7 13.3 10.6 7,4
Βροχόπτωση mm (ίντσες) 0,3 0,4 0
(0)
0,1 11,3 493,1 840,7 585,2 341,4 89,3 9,9 1,6 2,373,4
υγρασίας 69 67 69 71 70 80 86 86 83 78 71 69 75
Μέσες ημέρες βροχόπτωσης 0.0 0.1 0.0 0.0 0.8 13.6 22.9 21.5 13.9 3.4 0.6 0.2 77,0
Μέσες μηνιαίες ώρες ηλιοφάνειας 269.5 257.6 274.3 283.7 296.2 148.6 73.4 75.9 165.1 240.2 245.8 253.2 2.583,5
Πηγή #1: Ινδικό Μετεωρολογικό Διαμέρισμα (μέγιστα υψηλά και χαμηλά μέχρι το 2010)[33][31]
Πηγή #2: NOAA (υγρασία, ηλιοφάνεια για τα έτη 1971–1990)[34]

Η μόλυνση του αέρα είναι μείζον πρόβλημα στη Μουμπάι.[35][36][37] Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2016,[38] η ετήσια μέση συγκέντρωση PM2.5 το 2013 ήταν 63 μg ανά κυβικό μέτρο, το οποίο είναι 6,3 φορές υψηλότερο από το συνιστώμενο όριο στις κατευθυντήριες γραμμές της ΠΟΥ για την ποιότητα του αέρα[39] για τον ετήσιο μέσο όρο PM2.5. Το Κεντρικό Συμβούλιο Ελέγχου της Ρύπανσης για την Κυβέρνηση της Ινδίας και το Γενικό Προξενείο των Ηνωμένων Πολιτειών στη Μουμπάι παρακολουθεί και μοιράζεται δημόσια τα δεδομένα σχετικά με την ποιότητα του αέρα σε πραγματικό χρόνο.[40][41]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. «Municipal Corporation of Greater Mumbai». Government of Maharashtra. Ανακτήθηκε στις 5  Ιουνίου 2020.
  2. «Municipal Corporation of Greater Mumbai (English)». Government of Maharashtra. Ανακτήθηκε στις 5  Ιουνίου 2020.
  3. «Mumbai». Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα. Ανακτήθηκε στις 12  Μαΐου 2018.
  4. «BMC to be Run by Administrator Sans Mayor After 4 Decades: What It Means for Public». IBN-7. Ανακτήθηκε στις 8  Ιουλίου 2023.
  5. 5,0 5,1 «Mumbai (bombay)». εγκυκλοπαίδεια. encyclopedia.com. Ανακτήθηκε στις 16  Μαΐου 2018.
  6. Sam Miller (2012). Blue Guide India. Somerset Books Company. σελίδες 468–473. ISBN 978-1-905131-53-2. 
  7. «Mumbai Suburban» (PDF). National Informatics Centre (Mahrashtra State Centre). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 13 Μαΐου 2012. 
  8. «City Profile of Greater Mumbai» (PDF). Municipal Corporation of Greater Mumbai. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 25 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2018. 
  9. Mumbai Plan, 1.2 Area and Divisions
  10. Greater Bombay District Gazetteer 1960, σελ. 2
  11. Mumbai Plan, 1.1 Location
  12. Krishnamoorthy 2008, σελ. 218
  13. «Mumbai, India». Weatherbase. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2006. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2008. 
  14. Mumbai Plan, 1.3.2.2 Salsette Island
  15. Srinivasu, T.· Pardeshi, Satish. «Floristic Survey of Institute of Science, Mumbai, Maharashtra State». Government of Maharashtra. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2009. 
  16. Bapat 2005, σελίδες 111–112
  17. «Salient Features of Powai Lake». Department of Environment (Government of Maharashtra). σελίδες 1–3. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PPT) στις 15 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2009. 
  18. Mumbai Plan, 1.7 Water Supply and Sanitation
  19. Sen, Somit (13 December 2008). «Security web for city coastline». The Times of India. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 August 2014. https://web.archive.org/web/20140803214157/http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Security-web-for-city-coastline/articleshow/3830390.cms?referral=PM. Ανακτήθηκε στις 30 April 2009. 
  20. Patil 1957, σελίδες 45–49
  21. Mumbai Plan, 1.3.1 Soil
  22. Mumbai Plan, 1.3.2 Geology and Geomorphology
  23. Kanth, S. T. G. Raghu; Iyenagar, R. N. (10 December 2006). «Seismic Hazard estimation for Mumbai City». Current Science (Current Science Association) 91 (11): 1486. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 February 2009. https://web.archive.org/web/20090202112243/http://www.scribd.com/doc/10026629/Earthquake-Hazard-Computation-for-Mumbai-Bombay-City. Ανακτήθηκε στις 3 September 2009. «This is used to compute the probability of ground motion that can be induced by each of the twenty-three known faults that exist around the city.». 
  24. Seismic Zoning Map (Χάρτης). India Meteorological Department. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Σεπτεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2008. 
  25. «The Seismic Environment of Mumbai». Department of Theoretical Physics (Tata Institute of Fundamental Research). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Δεκεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2007. 
  26. Proceedings of the Indian National Science Academy 1999, σελ. 210
  27. Greater Bombay District Gazetteer 1960, σελ. 84
  28. 28,0 28,1 28,2 Mumbai Plan, 1.4 Climate and Rainfall
  29. Kishwar, Madhu Purnima (3 July 2006). «Three drown as heavy rain lashes Mumbai for the 3rd day». Daily News and Analysis (DNA) (Mumbai). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 January 2014. https://web.archive.org/web/20140106115301/http://www.dnaindia.com/mumbai/report-three-drown-as-heavy-rain-lashes-mumbai-for-the-3rd-day-1039257. Ανακτήθηκε στις 15 June 2009. 
  30. Rohli & Vega 2007, σελ. 267
  31. 31,0 31,1 31,2 «Ever recorded Maximum and minimum temperatures up to 2010» (PDF). India Meteorological Department. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 29 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2014. 
  32. «Mumbai still cold at 8.6 °C». The Times of India. 9 February 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 September 2015. https://web.archive.org/web/20150904001826/http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Mumbai-still-cold-at-86-degree-C/articleshow/2770007.cms?referral=PM. Ανακτήθηκε στις 26 April 2009. 
  33. «Mumbai Climatological Table, Period: 1981–2010». India Meteorological Department. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2018. 
  34. «Mumbai (Bombay) Colaba Climate Normals 1971–1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2014. 
  35. Borwankari, Vinamrata. "Air pollution killed 81,000 in Delhi & Mumbai, cost Rs 70,000 crore in 2015." Αρχειοθετήθηκε 10 June 2017 στο Wayback Machine. Times of India. 19 January 2017. Retrieved 30 June 2017.
  36. Chatterjee, Badri. "Mumbai breathes 2017's cleanest air; 'good' AQI after 6 months." Αρχειοθετήθηκε 6 May 2017 στο Wayback Machine. Hindustan Times. 11 March 2017. Retrieved 30 June 2017.
  37. Express News Service. "Air quality in Mumbai three times worse than Delhi." Αρχειοθετήθηκε 18 March 2017 στο Wayback Machine. Indian Express. 14 March 2017. Retrieved 30 June 2017.
  38. Global Urban Ambient Air Pollution Database. Αρχειοθετήθηκε 1 March 2017 στο Wayback Machine. World Health Organization. May 2016. Retrieved 8 April 2017.
  39. WHO Air Quality Guidelines. Αρχειοθετήθηκε 4 January 2016 στο Wayback Machine. World Health Organization. September 2016. Retrieved 8 April 2017.
  40. "Central Pollution Control Board Air Quality Information." Αρχειοθετήθηκε 19 June 2016 στο Wayback Machine. Open Government Data Platform India. Retrieved 30 June 2017.
  41. "U.S. Embassy Air Quality Data." Αρχειοθετήθηκε 16 January 2018 στο Wayback Machine. U.S. Department of State, Mission Air Quality. Retrieved 30 June 2017.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]