Βίλα Φαρνεζίνα

Βίλλα Φαρνεζίνα
Villa Farnesina
Είδος	έπαυλη, palazzo museum, θρησκευτικό μουσείο και museum of a public entity
Αρχιτεκτονική	αναγεννησιακή αρχιτεκτονική
Διεύθυνση	Via della Lungara 230, 00165 Roma και Via Della Lungara 230, Roma
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°53′37″N 12°28′3″E
Διοικητική υπαγωγή	Τραστέβερε
Χώρα	Ιταλία
Ιδιοκτήτης	Ιταλία
Αρχιτέκτονας	Μπαλντασσάρε Περούτσι
Χρηματοδότης	Agostino Chigi
Προστασία	ιταλικό πολιτισμικό αγαθό
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Βίλα Φαρνεζίνα: Νότια όψη

Η Βίλα Φαρνεζίνα (ιταλικά: Villa Farnesina), μια από τις πρώτες και ωραιότερες αναγεννησιακές επαύλεις, βρίσκεται στη Βία ντέλα Λουνγκάρα (Via della Lungara), στην περιοχή Τραστέβερε (Trastevere) της Ρώμης, δίπλα στον ποταμό Τίβερη. Βρίσκεται στα δυτικά του ποταμού, ενώ απέναντι, στην ανατολική όχθη του Τίβερη, βρίσκεται το Παλάτσο Φαρνέζε.

Ιστορία

Η Βίλα Φαρνεζίνα οικοδομήθηκε από τον Αγκοστίνο Κίτζι (Agostino Chigi, 1466- 1520), εύπορο τραπεζίτη και θησαυροφύλακα του πάπα Ιουλίου Β΄. Ο Κίτζι, ενσυνείδητος μαικήνας και λάτρης των τεχνών, γεννημένος στη Σιένα το 1466, ανέθεσε τον σχεδιασμό της βίλας του στον συμπατριώτη του Σιενέζο ζωγράφο και αρχιτέκτονα Μπαλντασσάρε Περούτσι (Baldassare Peruzzi, 1481-1536).

Ο Περούτσι, μαθητής του Μπραμάντε, σχεδίασε και ανήγειρε τη Βίλα Φαρνεζίνα ανάμεσα στα έτη 1506 και 1510, μια από τις πιο αρμονικές καλλιτεχνικές δημιουργίες της ιταλικής Αναγέννησης. Ο θεμέλιος λίθος, σύμφωνα με την επιθυμία του Κίτζι, τοποθετήθηκε στις 22 Απριλίου 1506, ημερομηνία που σηματοδοτούσε την ίδρυση της Ρώμης. Σύμφωνα με το σχέδιο, έγινε ένα κεντρικό κτίριο με προβαλλόμενες πτέρυγες στη βόρεια πρόσοψη και κήπους, όπου ο πλούσιος οικοδεσπότης ψυχαγωγούσε τους καλεσμένους του με γιορτές και θεατρικές παραστάσεις.

Παράλληλα με την οικοδόμηση, ο Αγκοστίνο Κίτζι ανέθεσε και την εσωτερική διακόσμηση της βίλας σε διάσημους ζωγράφους της εποχής: τον Ραφαήλ, τον Σεμπαστιάνο ντελ Πιόμπο, τον Τζοβάνι Αντόνιο Μπάτσι επονομαζόμενο Ιλ Σοντόμα, καθώς και τον αρχιτέκτονα της βίλας Μπαλντασσάρε Περούτσι.

Ο Αγκοστίνο Κίτζι εγκαταστάθηκε στη βίλα το 1511. Τα προηγούμενα χρόνια ζούσε στη Ρώμη με τη σύζυγό του Μαργκερίτα Σαρατσίνι (Margherita Sarracini), η οποία απεβίωσε δίχως παιδιά το 1508. Αργότερα ο Κίτζι συνδέθηκε ερωτικά με μια πανέμορφη και διάσημη για τη μόρφωσή της πόρνη, την Ιμπέρια (Imperia), με την οποία απέκτησε μια κόρη, τη Λουκρητία. Η Ιμπέρια απεβίωσε το 1511. Την ίδια χρονιά ο Κίτζι, σε ένα επαγγελματικό ταξίδι του στη Βενετία, γνωρίστηκε με μία ταπεινής καταγωγής νεαρή κοπέλα, τη Φραντσέσκα Ορντεάσκι (Francesca Ordeaschi), που συνέζησε αστεφάνωτος μαζί της μέχρι το 1519, οπότε και νομιμοποίησε τη χρονιά αυτή τον γάμο του.

Η γαμήλια τελετή στη Βίλα Φαρνεζίνα, με καλεσμένους διάσημες προσωπικότητες της εποχής: ποιητές, καλλιτέχνες, πρίγκιπες, καρδιναλίους και τον ίδιο τον Πάπα, αποτέλεσε αξιομνημόνευτο γεγονός στα χρονικά της Ρώμης. Ο Κίτζι απεβίωσε στη βίλα το 1520.

Το 1577 η βίλα του Αγκοστίνο Κίτζι αγοράστηκε από τον καρδινάλιο Αλέξανδρο Φανέσε (Alessandro Farnese) και από τότε είναι γνωστή ως Βίλα Φαρνεζίνα. Στα επόμενα χρόνια φιλοξενήθηκαν σε αυτή διακεκριμένοι επισκέπτες, όπως ο Καρδινάλιος Ρισελιέ, η βασίλισσα Χριστίνα της Σουηδίας και πρεσβευτές του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου ΙΔ΄. Τελικά, η Βίλα Φαρνεζίνα αποκτήθηκε το 1927 από το Ιταλικό Κράτος, το οποίο την παραχώρησε το 1944 στην Εθνική Ακαδημία Λίντσεϊ (Accademia Nazionale dei Lincei), φημισμένη ακαδημία επιστημών της Ρώμης, που στεγάζεται στο παρακείμενο Παλάτσο Κορσίνι (Palazzo Corsini).

Ραφαήλ: Ο Θρίαμβος της Γαλάτειας

Το ισόγειο

Η Αίθουσα της Γαλάτειας

Η Αίθουσα της Γαλάτειας (La Loggia di Galatea) βρίσκεται στο ισόγειο της Βίλας Φαρνεζίνα, στα ανατολικά του και είναι διακοσμημένη με τοιχογραφίες, που απεικονίζουν κλασικούς μύθους και αστρολογικές σκηνές.

Ο Μπαλντασσάρρε Περούτσι (Baldassarre Peruzzi, Σιένα 1481 - Ρώμη 1536) ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης, που άρχισε να εικονογραφεί το 1511 τον θόλο της Αίθουσας της Γαλάτειας με μυθολογικές και αστρολογικές σκηνές, απεικονίζοντας το ωροσκόπιο και τη θέση των άστρων την ώρα της γέννησης του Αγκοστίνο Κίτζι. Στη ζωφόρο του θόλου ο Περούτσι εικονογραφεί τους Άθλους του Ηρακλή και άλλες μυθολογικές σκηνές (π.χ. «Η Λήδα και ο Κύκνος», «Βάκχος και Αριάδνη», «Η Αρπαγή του Γανυμήδη» κ.ά.), ενώ στα δύο μεγάλα πλαίσια στο κέντρο του θόλου είναι «Ο Περσέας που αποκεφαλίζει τη Μέδουσα» και «Η Καλλιστώ που μεταμορφώνεται σε Μεγάλη Άρκτο».

Τον Αύγουστο του 1511, όταν ο Κίτζι επέστρεψε από τη Βενετία και εγκαταστάθηκε στη βίλα, έφερε μαζί του έναν από τους πιο ταλαντούχους ζωγράφους της βενετσιάνικης σχολής, τον νεαρό Σεμπαστιάνο ντελ Πιόμπο (Sebastiano del Piombo, Βενετία περ. 1485 - Ρώμη 1547), στον οποίο ανέθεσε στα 1511-1512 να ζωγραφίσει τη μεγάλη τοιχογραφία του Πολύφημου (1512). Ο «Πολύφημος» του ντελ Πιόμπο -με τα χαρακτηριστικά προσώπου του Αγκοστίνο Κίτζι- αναφέρεται στον μύθο του Φιλόστρατου για τον έρωτα του Κύκλωπα με την όμορφη νύμφη της θάλασσας Γαλάτεια.

Ο Σεμπαστιάνο ντελ Πιόμπο ζωγράφισε και οκτώ φεγγίτες (lunette) της αίθουσας με επεισόδια από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβιδίου: «ο Μύθος του Ζέφυρου», «Ο Μύθος της Φιλομήλας και της Πρόκνης», «Ο Μύθος της Αγλαύρου και της Έρσης», «Ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος», «Η Ήρα», «Ο Μύθος της Σκύλλας», «Η Πτώση του Φαέθοντος» και «Ο Μύθος της Ωρείθυιας».

Το αριστούργημα όμως στη Βίλα Φαρνεζίνα είναι «Ο Θρίαμβος της Γαλάτειας» (Trionfo di Galatea), που ζωγράφισε στα 1511-1512 ο Ραφαήλ (Raffaello Sanzio, Ουρμπίνο 1483 - Ρώμη 1520), ακολουθώντας «τους κανόνες της αναγεννησιακής γεωμετρίας», όπως γράφει ο ιστορικός τέχνης Κένεθ Κλαρκ. Ο Ραφαήλ εμπνεύστηκε το έργο του από τον κλασικό μύθο για τον έρωτα του Πολύφημου και της Γαλάτειας. Η όμορφη νύμφη της θάλασσας Γαλάτεια, κόρη του Νηρέα και της Δωρίδας, επάνω σε μια πελώρια αχιβάδα που τη σέρνουν δελφίνια και περιστοιχισμένη από ερωτιδείς, νηρηίδες και τρίτωνες, ταξιδεύει στα αφρισμένα κύματα, στρέφοντας το πρόσωπό της προς τα επάνω, ενώ το κόκκινο πέπλο της αφήνει να το πάρει ο άνεμος, αποκαλύπτοντας μισόγυμνο το σώμα της, για να ξεφύγει ή και να προκαλέσει τον ερωτευμένο Πολύφημο, που την καταδιώκει.

Η Στοά του Έρωτα και της Ψυχής

Ο Ηρακλής και ο Λέων της Νεμέας ((Αίθουσα της Γαλάτειας)

Η Στοά του Έρωτα και της Ψυχής (La Loggia di Amore e Psiche) βρίσκεται στο ισόγειο της Βίλας Φαρνεζίνα, στο κέντρο και άρχισε να διακοσμείται από τον Ραφαήλ και τους βοηθούς του γύρω στα 1518, ενόψει των προετοιμασιών που έκανε ο Αγκοστίνο Κίτζι για τον γάμο του με τη Φραντσέσκα Ορντεάσκι.

Ο Ραφαήλ επέλεξε ως θεματολογία του έργου του τον μύθο του Έρωτα και της Ψυχής, εμπνευσμένο από το έργο του Απουλήιου Ο Χρυσός Γάιδαρος, σύμφωνα με τον οποίο η όμορφη Ψυχή ερωτεύεται από τον θεό Έρωτα, καταδιώκεται από τη θεά Αφροδίτη και τελικά το ζευγάρι τελεί τον γάμο του στον Όλυμπο. Η ιστορία εικονογραφείται σε δέκα επεισόδια: Η Αφροδίτη δείχνει την Ψυχή στον Έρωτα, ο Έρωτας και οι τρεις Χάριτες (το μοντέλο για τη γυμνή μορφή στα αριστερά ήταν η ερωμένη του Αγκοστίνο Κίτζι, η Ιμπέρια), Αφροδίτη-Δήμητρα και Ήρα, η Αφροδίτη στο άρμα της πηγαίνει στον Δία, η Αφροδίτη ενώπιον του Δία, ο Ερμής, η Ψυχή οδηγείται στον Όλυμπο, η Ψυχή μπροστά στην Αφροδίτη, ο Δίας φιλά τον Έρωτα και Ερμής και Ψυχή.

Ο θόλος στη Στοά του Έρωτα και της Ψυχής διακοσμείται με δύο τεράστιους "τάπητες", ζωγραφισμένους από τον Ραφαήλ: ο ένας απεικονίζει το «Γάμο του Έρωτα και της Ψυχής» (1518), όπου οι νεόνυμφοι κάθονται στο τραπέζι του γάμου, ενώ οι Ώρες με φτερούγες πεταλούδας σκορπούν λουλούδια και οι Χάριτες τους ραίνουν με αρώματα. Ο γυμνός νέος στο κέντρο είναι ο Γανυμήδης, που προσφέρει κούπα με κρασί στον Δία, ενώ άλλες θεότητες εικονίζονται σε ζευγάρια: ο Ποσειδώνας με την Αμφιτρίτη, ο Πλούτωνας με την Περσεφόνη, ο Ηρακλής με την Ήβη.

Ο δεύτερος τάπητας του θόλου απεικονίζει τη «Σύναξη των Θεών» (1518), όπου οι θεοί συναθροίζονται για να αποφασίσουν για τον γάμο του Έρωτα και της Ψυχής, η οποία εικονίζεται να δέχεται από τον Ερμή το νέκταρ της αθανασίας.

Αίθουσα της ζωφόρου

Στη δυτική αίθουσα του ισογείου, την Αίθουσα της Ζωφόρου (La Stanza del Fregio), ο Μπαλτασσάρε Περούτσι έχει διακοσμήσει γύρω στο 1508 τη ζωφόρο της αίθουσας με τους δώδεκα Άθλους του Ηρακλή.

Ο πρώτος όροφος

Η Αίθουσα των Γάμων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης

"Ο Γάμος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης" του Σοντόμα

Στα ανατολικά του πρώτου ορόφου, η Αίθουσα των Γάμων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης (La Stanza delle Nozze di Alassandro Magno e Rossane) ήταν το υπνοδωμάτιο του Αγκοστίνο Κίτζι και διακοσμήθηκε το 1519 από τον Τζοβάνι Αντόνιο Μπάτσι, πιο γνωστό με το όνομα Ιλ Σοντόμα (Giovanni Antonio Bazzi, Il Sodoma, Βερτσέλλι 1477 - Σιένα 1549), ο οποίος είχε προσκληθεί το 1508 στη Ρώμη από τον Κίτζι και προσληφθεί από τον πάπα Ιούλιο Γ΄ για τη διακόσμηση της «Αίθουσας της Υπογραφής» στο Βατικανό.

Με φανερή την επίδραση του Ραφαήλ, ο Σοντόμα εκτέλεσε εδώ ένα κύκλο τοιχογραφιών με γεγονότα από τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το πιο σημαντικό από τα έργα αυτά είναι «Ο Γάμος του Μεγάλου Αλεξάνδρου με τη Ρωξάνη», όπου ο Μακεδόνας βασιλιάς σπεύδει προς τη νύφη Ρωξάνη, η οποία περιτριγυρισμένη από ερωτιδείς, περιμένει γυμνή τον Μέγα Αλέξανδρο στην άκρη του κρεβατιού της. Ο Αλέξανδρος εικονίζεται να δίνει στη Ρωξάνη το βασιλικό στέμμα, ενώ ο Υμέναιος μαζί με τον Ηφαιστίωνα παρακολουθεί τη σκηνή.

Σε άλλη τοιχογραφία της αίθουσας εικονίζεται το θέμα «Ο Μέγας Αλέξανδρος συναντά τη μητέρα του Δαρείου», όπου ο Αλέξανδρος δείχνει τη μεγαλοσύνη του προς τη μητέρα, τη σύζυγο και τις κόρες του ηττημένου Πέρση βασιλιά, νυμφευόμενος μάλιστα την όμορφη κόρη του Ρωξάνη. Άλλες δύο τοιχογραφίες συμπληρώνουν τη διακόσμηση της γαμήλιας αίθουσας: «Ο Μέγας Αλέξανδρος δαμάζει τον Βουκεφάλα» και μια «Σκηνή μάχης» ανάμεσα σε Πέρσες και Μακεδόνες.

Η Αίθουσα της Προοπτικής

Στον πρώτο όροφο της βίλας, στο κέντρο, βρίσκεται και η «Αίθουσα της Προοπτικής» (La Sala delle Prospettive), όπου ο περιώνυμος τραπεζίτης Αγκοστίνο Κίτζι έδωσε τη λαμπρή γαμήλια δεξίωσή του τον Αύγουστο του 1519. Η διακόσμηση της αίθουσας είναι από τις πιο ώριμες δημιουργίες του Μπαλντασσάρε Περούτσι, με τοιχογραφίες τοπίων της Ρώμης κατά τον 16ο αιώνα, όπως του Πύργου ντελλε Μιλίτσιε (Torre delle Milizie), από τον οποίο -όπως λέγεται- παρακολουθούσε ο Νέρωνας τη Ρώμη να καίγεται ή της οικίας της Φορναρίνας (Casa della Fornarina), διάσημου μοντέλου και ερωμένης του Ραφαήλ.

Την εξαίσια ζωφόρο που διατρέχει την Αίθουσα της Προοπτικής, διακόσμησε ο Περούτσι με μυθολογικές σκηνές, όπως τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, τις οκτώ Μούσες, τον Παρνασσό, τον Δευκαλίωνα και την Πύρρα, τον θρίαμβο του Βάκχου, την Αφροδίτη με τον Άδωνη, τη μεταμόρφωση της Δάφνης, τον μύθο του Αρίωνα και άλλες. Επάνω από το τζάκι της αίθουσας, η τοιχογραφία του Περούτσι εικονογραφεί το «Εργαστήριο του Ηφαίστου».

Πηγές

• Gianfranco Malafarina (edit.), "The Villa Farnasina in Rome" (Mirabilia Italiae Guide), Editore FRANCO COSIMO PANINI, Modena-Italy, 2003.
• Bruno Santi: "Raphael", Edit. SCALA, Florence, 1991.
• Kenneth Clark: "The Nude", Penguin Books, U.K., 1960.
• "ΡΩΜΗ" (Οδηγοί του Κόσμου), Εκδόσεις: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ/DORLING KINDERSLEY (Ελληνική Έκδοση), Αθήνα, 1998.

Πινακοθήκη

• 
  Το ισόγειο
• 
  Ο πρώτος όροφος
• 
  Βόρεια όψη
• 
  Το γείσο με την ανάγλυφη ζωφόρο
• 
  Ο Πολύφημος, έργο του Σαμπαστιάν ντελ Πιόμπιο
• 
  Αίθουσα της Γαλάτειας
• 
  Η οροφή της αίθουσας της Γαλάτειας
• 
  Φιλομήλα, Πρόκνη και Τηρεύς
• 
  Ραφαήλ και μαθητές του: "Ο γάμος του Έρωτα και της Ψυχής"
• 
  Ραφαήλ και μαθητές του "Η συνέλευση των θεών"
• 
  Οι τρεις Χάριτες. Οι τρεις Μοίρες.
• 
  Η Αφροδίτη
• 
  Αφροδίτη και Δίας
• 
  Ο Ερμής, δεξί άκρο της οροφής
• 
  Αφροδίτη με ερωτιδείς
• 
  Ήρα και Αφροδίτη
• 
  Δίας και Γανυμήδης
• 
  Ερμής και Αφροδίτη
• 
  Αφροδίτη και Έρως, αριστερό άκρο της οροφής
• 
  Ο Ορφέας (αίθουσα της ζωφόρου)
• 
  Ο Απόλλωνας γδέρνει τον Μαρσύα
• 
  Κλίμακα
• 
  Αίθουσα του Μεγάλου Αλεξάνδρου
• 
  Η Στατείρα, σύζυγος του Δαρείου Γ΄, παρακαλεί τον Αλέξανδρο
• 
  Αίθουσα της Προοπτικής
• 
  Αίθουσα της Προοπτικής
• 
  Αίθουσα της Προοπτικής. Το επάνω μέρος του τζακιού.
• 
  Οροφογραφία
• 
  Ο Απόλλωνας κρατά λύρα και στεφάνι. Επιγραφή: potiore signis munere donat (τήρει κανόνας, αμοιβήν έξεις, Οράτιος)
• 
  Σαλονάκι

Δείτε επίσης

• Παλάτσο Φαρνέζε
• Βίλα Φαρνέζε (στην Καπραρόλα)