Αμερική
.svg)
Η Αμερική είναι ήπειρος του δυτικού ημισφαιρίου, που αποτελείται από τη Βόρεια και Νότια Αμερική, τα εξαρτώμενα εδάφη και τις κτήσεις τους. Η Αμερική καταλαμβάνει 8,3% της συνολικής επιφάνειας του πλανήτη και 28,4% της στεριάς, και φιλοξενεί περίπου το 13,0% του παγκόσμιου πληθυσμού (περίπου 1.044 εκατομμύρια ανθρώπους το 2023)[1]. Η Αμερική είναι γνωστή και ως «Νέος Κόσμος», λόγω της ανακάλυψής της από τους Ευρωπαίους σχετικά αργά, μόλις τον 15ο αιώνα. Είχαν προηγηθεί ήδη οι Βίκινγκς, οι Ινουίτ και φυσικά οι αυτόχθονες πληθυσμοί της Αμερικής.
Ο όρος «Αμερική» χρησιμοποιείται ενίοτε καταχρηστικά τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό για να περιγράψει τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ονομασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ονομασία της ηπείρου Αμερικής λέγεται ότι προέρχεται από τον εξερευνητή Αμέριγκο Βεσπούτσι.
Σχηματισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Νότια Αμερική αποσπάστηκε από το δυτικό μέρος της υπερηπείρου Γκοντβάνα περίπου πριν 135 εκατομμύρια χρόνια, μεταβαλλόμενη σε αυτόνομη ήπειρο.[2] Περίπου πριν 15 εκατομμύρια χρόνια, η σύγκρουση της Πλάκας της Καραϊβικής και της Πλάκας του Ειρηνικού προκάλεσε την εμφάνιση αρκετών ηφαιστείων στο σημείο σύγκρουσης, κάτι που με τη σειρά του οδήγησε στην ανάδυση αρκετών νησιών, που αποτέλεσαν ένα αρχιπέλαγος εκεί που σήμερα βρίσκεται η Κεντρική Αμερική. Τα κενά μεταξύ των νησιών γέμισαν από υλικά που προήλθαν από τη διάβρωση των πετρωμάτων της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, καθώς και από επιπλέον ηφαιστειακό υλικό. Γύρω στα 3 εκατομμύρια χρόνια πριν την εποχή μας, η Βόρεια και Νότια Αμερική ενώθηκαν εκεί που βρίσκεται η Διώρυγα του Παναμά, σχηματίζοντας έτσι την ενιαία Αμερικανική ήπειρο.[3]
Αποικισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι ο πολιτισμός Κλόβις είχε διαδοθεί στη Βόρεια και Νότια Αμερική γύρω στο 10.000 π.Χ.[4] Οι γνώμες διίστανται για το κατά πόσον αυτή ήταν και η πρώτη ανθρώπινη παρουσία στην Αμερική, καθώς άλλα μοντέλα υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι έφτασαν στην Αμερική ήδη από το 40.000 π.Χ.
Ένα άλλο κύμα μετανάστευσης έφερε τους Ινουίτ στις αρκτικές περιοχές της Βόρειας Αμερικής, περίπου στα 1000 μ.Χ.[5] Κατά την ίδια εποχή, Βίκινγκς άποικοι έφτασαν στη Γροιλανδία το 982 και στην αποικία Βίνλαντ λίγο αργότερα. [6] Οι Βίκινγκς γρήγορα εγκατέλειψαν τη Βίνλαντ, και τη Γροιλανδία γύρω στα 1500.[7]
Ο αποικισμός της Αμερικής από τους Ευρωπαίους σε ευρεία κλίμακα ξεκίνησε λίγο μετά τα ταξίδια του Χριστόφορου Κολόμβου, το πρώτο από τα οποία έγινε το 1492. Η μετάδοση ασθενειών που μετέφεραν Ευρωπαίοι και Αφρικανοί σκότωσε το μεγαλύτερο μέρος των ιθαγενών κατοίκων της Βόρειας και της Νότιας Αμερικής,[8][9] προκαλώντας μια μεγάλη μείωση του πληθυσμού κατά τον 16ο αιώνα, ακόμα και πριν την επαφή των πληθυσμών της ενδοχώρας με τους Ευρωπαίους, καθώς οι ασθένειες εξαπλώθηκαν με μεγάλη ταχύτητα.[10] Οι ιθαγενείς και οι Ευρωπαίοι άποικοι ήρθαν σε σύγκρουση, με αποτέλεσμα τη γενοκτονία των ιθαγενών πληθυσμών.[11] Οι πρώτοι Ευρωπαίοι μετανάστες έφτασαν στην Αμερική στο πλαίσιο αποστολών που οργανώθηκαν από τα ευρωπαϊκά κράτη προκειμένου να αποικίσουν τη νέα ήπειρο. Η μετανάστευση συνεχίστηκε με εντονότερους ρυθμούς, καθώς η Αμερική αποτέλεσε καταφύγιο για θύματα των θρησκευτικών διωγμών στην Ευρώπη αλλά και τόπος αναζήτησης οικονομικών ευκαιριών και πλούτου. Πολλοί ακόμα μεταφέρθηκαν στην Αμερική παρά τη θέλησή τους ως σκλάβοι, κατάδικοι ή κατά συμβόλαιο δούλοι.
Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Έκταση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το πιο βόρειο σημείο της Αμερικής είναι το νησί Κάφφεκλουμπεν, που είναι και η βορειότερη στεριά στη Γη.[12] Το νοτιότερο σημείο είναι τα νησιά της Νότιας Θούλης, αν και κάποιες φορές θεωρούνται τμήμα της Ανταρκτικής.[13] Το ανατολικότερο σημείο είναι το Βορειοανατολικό Ακρωτήριο (στη δανική Nordostrundingen) στη Γροιλανδία, ενώ το δυτικότερο η νήσος Άττου, τμήμα του αρχιπελάγους των Αλεουτίων στον Ειρηνικό.
Τοπογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το δυτικό τμήμα της ηπείρου από τις Αμερικανικές Κορδιλιέρες, μια οροσειρά που διατρέχει σχεδόν όλη τη δυτική ακτή, με τις Άνδεις στο δυτικό τμήμα της Νότιας Αμερικής[14] και τα Βραχώδη όρη και άλλες οροσειρές στο αντίστοιχο τμήμα της Βόρειας.[15] Τα Απαλάχια Όρη, μήκους 2.300 χιλιομέτρων, διατρέχουν την ανατολική ακτή της Βόρειας Αμερικής από την Αλαμπάμα έως τη Νέα Γη.[16] Βόρεια από τα Απαλλάχια, η Αρκτική Κορδιλλιέρα καλύπτει το ανατολικό τμήμα του Καναδά.[17]
Ανάμεσα στις οροσειρές που διατρέχουν τις ακτές βρίσκονται τεράστιες πεδιάδες. Οι Κεντρικές Πεδιάδες της Βόρειας Αμερικής καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του τμήματος αυτού της ηπείρου, προσδίδοντας χαμηλό ανάγλυφο, και πολλά πλεονεκτήματα όσον αφορά τις καλλιέργειες.[18] Η Καναδική Ασπίδα καλύπτει σχεδόν 5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα και σε γενικές γραμμές είναι σχεδόν επίπεδη.[19] Όμοια, το βορειοανατολικό τμήμα της Νότιας Αμερικής καλύπτεται από την επίπεδη λεκάνη του Αμαζονίου.[20] Το ορεινό τμήμα της Βραζιλίας, στην ανατολική ακτή, είναι σχετικά επίπεδο με μικρές μεταβολές στο ανάγλυφο, ενώ πιο νότια βρίσκονται οι μεγάλες πεδιάδες του Γκραν Τσάκο και των πάμπας.[21]
Οι οροσειρές στα δυτικά είναι αποτέλεσμα τεκτονικής δραστηριότητας, και συγκεκριμένα της σύγκρουσης μεταξύ της Ειρηνικής Πλάκας και της Πλάκας Νάζκα με αυτές της Βόρειας και Νότιας Αμερικής. Αντίθετα, οι πεδιάδες είναι αρχέγονα εδάφη που αποτέλεσαν τον πρώτο πυρήνα για τη δημιουργία της Αμερικανικής ηπείρου.
Δημογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πληθυσμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο πληθυσμός της Αμερικής φτάνει τους 1.037.000.000 κατοίκους σύμφωνα με τη μέση εκτίμηση πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών για το 2022[1] και διαιρείται σε:
- 601 εκατομμύρια στη Βόρεια Αμερική
- 436 εκατομμύρια στη Νότια Αμερική
Εθνολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο πληθυσμός της Αμερικής αποτελείται από τους απογόνους οκτώ μεγάλων εθνοτικών ομάδων και των συνδυασμών τους:
- Τους ιθαγενείς της Αμερικής, δηλαδή τους κοινώς λεγόμενους Ινδιάνους, τους Ινουίτ και τους Αλεούτιους
- Ευρωπαίους, κυρίως Ισπανούς, Άγγλους, Ιρλανδούς, Ιταλούς, Πορτογάλους, Γάλλους, Γερμανούς και Ολλανδούς
- Τους Μεστίζο, μιγάδες με μεικτή ιθαγενή και ευρωπαϊκή καταγωγή
- Αφρικανούς
- Τους Μουλάτο, μιγάδες αφρικανικής και ευρωπαϊκής καταγωγής
- Τους μιγάδες Καφούσο ή Ζάμπο (στα ισπανικά), μεικτής αφρικανικής και ιθαγενούς καταγωγής
- Τους Ασιάτες
- και τους Μεσανατολίτες.
Από αυτή την άποψη, δίκαια η Αμερική θεωρείται «χωνευτήρι του κόσμου».
Η πλειοψηφία του πληθυσμού ζει στη Λατινική Αμερική, που χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία δύο γλωσσών, της ισπανικής και της πορτογαλικής, που προέρχονται από τα λατινικά. Αντίθετα, στη Βόρεια Αμερική, ουσιαστικά στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά επικρατεί η αγγλική γλώσσα, που προέρχεται από τα γερμανικά. Στον Καναδά (κυρίως στο Κεμπέκ) ομιλείται και η λατινογενής γαλλική γλώσσα. Οι δύο αυτές χώρες έχουν βασικά αγγλικές ρίζες και διαφέρουν όχι μόνο από γλωσσολογική, αλλά και από πολιτιστική, κοινωνική και οικονομική άποψη από τις άλλες χώρες της Αμερικής.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Επίσημη εκτίμηση πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών, αναθεώρηση 2022
- ↑ Brian C. Story (28 Σεπτεμβρίου 1995). «The role of mantle plumes in continental breakup: case histories from Gondwanaland». Nature 377: 301 - 309. http://www.nature.com/nature/journal/v377/n6547/abs/377301a0.html.
- ↑ «Land bridge: How did the formation of a sliver of land result in major changes in biodiversity». Public Broadcasting Corporation.
- ↑ David S. Whitley and Ronald I. Dorn (1993). «New Perspectives on the Clovis versus Pre-Clovis Controversy». American Antiquity: 626-647. http://www.jstor.org/view/00027316/ap010226/01a00040/0.
- ↑ «Canadian Inuit History». Canadian Museum of Civilization.
- ↑ «Vinland». Canadian Museum of Civilization.
- ↑ «The Norse settlers in Greenland - A short history». Greenland Guide - The Official Travel Index. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 13 Απριλίου 2011.
- ↑ Russell Thornton. «Aboriginal North American Population and Rates of Decline, c.a. A.D. 1500 - 1900». Current Anthropology 38 (2): 310 - 315. http://www.jstor.org/view/00113204/dm991519/99p0234k/0?currentResult=00113204%2bdm991519%2b99p0234k%2b0%2c7F&searchUrl=http%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fsearch%2FBasicResults%3Fhp%3D25%26si%3D1%26gw%3Djtx%26jtxsi%3D1%26jcpsi%3D1%26artsi%3D1%26Query%3DNative%2BAmerican%2BDisease%26wc%3Don.
- ↑ Alfred W. Crosby (April 1976). «Virgin Soil Epidemics as a Factor in the Aboriginal Depopulation in America». David and Mary Quarterly 33: 289-299. http://links.jstor.org/sici?sici=0043-5597%28197604%293%3A33%3A2%3C289%3AVSEAAF%3E2.0.CO%3B2-X.
- ↑ Henry F. Dobyns (1993). «Disease Transfer at Contact». Annual Review of Anthropology 22: 273 - 291. http://links.jstor.org/sici?sici=0084-6570%281993%292%3A22%3C273%3ADTAC%3E2.0.CO%3B2-R.
- ↑ Staff. A review Αρχειοθετήθηκε 2008-05-04 στο Wayback Machine. of American Holocaust: The Conquest of the New World (by David Stannard), on the website of the Oxford University Press (the publishers)
- ↑ Charles Burress (17 Ιουνίου 2004). «Romancing the north Berkeley explorer may have stepped on ancient Thule». San Francisco Chronicle. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-05-09. https://web.archive.org/web/20120509184952/http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?file=%2Fchronicle%2Farchive%2F2004%2F06%2F17%2FBAG4J779M31.DTL&type=science. Ανακτήθηκε στις 2008-02-09.
- ↑ «South Georgia and the South Sandwich Islands, Antarctica - Travel». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2008.
- ↑ «Andes Mountain Range». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2008.
- ↑ «Rocky Mountains». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2008.
- ↑ «Appalachian Mountains». Ohio History Central. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαΐου 2007. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2008.
- ↑ «Arctic Cordillera». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Απριλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2008.
- ↑ «Interior Plains Region». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Αυγούστου 2013. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2008.
- ↑ «Natural History of Quebec». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2008.
- ↑ «Strategy». Amazon Conservation Association. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Απριλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2008.
- ↑ «SRTM SOUTH AMERICA IMAGES».
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
|
