Έκδυση

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Έκδυση (ecdysis) γενικά σημαίνει η απόρριψη του καλύμματος. Στη Βιολογία ιδιαίτερα με τον όρο έκδυση εννοείται η ανανέωση, ή μάλλον απότομη απόρριψη του καλυπτήριου συστήματος και των παραγώγων του, που παρατηρείται περιοδικά σε πολλά είδη ζώων όπως π.χ. σε θηλαστικά, πτηνά, ερπετά, αρθρόποδα, σκώληκες κ.λπ.

Εφημερίδα δίπλα στο έκδημά της
Έκδυση ενός τζίτζικα (2 ώρες)
Έκδυση ενός κάβουρα

Η έκδυση αυτών είναι συνήθως συνυφασμένη με την ανάπτυξη, και εξαρτάται από οργανικούς παράγοντες. Ειδικότερα:

Μερικοί χρησιμοποιούν με τον όρο έκδυση όλη τη διαδικασία από τις πρώτες προετοιμασίες μέχρι τη σκλήρυνση του καινούργιου περιβλήματος, άλλοι μόνο τη φάση της απορρίψεως η οποία είναι και η ορθότερη. Γενικά η όλη διαδικασία της έκδυσης γίνεται συνήθως στο στάδιο λίγο πριν την ενηλικίωση, εξαιτίας της ορμόνης έκδυσης (moulting hormone).

Στα αρθρόποδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έκδυση λιβελούλης

Τα έντομα μεγαλώνουν με είσοδο αέρα στον οποίο το νέο δέρμα σκληραίνει. Κάθε στάδιο νύμφης χαρακτηρίζεται ως "instar". Έτσι το πρώτο «ινστάρ» τελειώνει με την πρώτη έκδυση, και το δεύτερο με τη δεύτερη έκδυση.
Μεταξύ δύο εκδύσεων δε γίνονται διαιρέσεις στα κύτταρα του επιδέρματος. Το επίδερμα δεν μεγαλώνει. Αρχίζει η έκδυση με διαιρέσεις στο επίδερμα. Έτσι υπάρχει η δυνατότητα να αυξάνονται οι διαστάσεις του, αρκεί να αποκολλάται από τον εξωσκελετό. Αυτό γίνεται με την απορρόφηση ενός μέρος του εξωσκελετού από τη βάση του. Αυτή η διάλυση γίνεται πολύ έντονη σε καθορισμένες γραμμές, και μετά γίνονται οι τόποι για τη ρήξη του παλιού καλύμματος. Συγχρόνως γίνεται έκκριση του νέου περιβλήματος. Διογκώνοντας μέρη του σώματος με αέρα ή αιμόλημφο, το ζώο σπάει τα υπόλοιπα του παλιού εξωσκελετού. Φαίνεται καθαρά πως το ζώο βγαίνει, με δυσκολίες από το παλιό περίβλημα. Τα απομεινάρια αυτού λέγονται εκδύματα. Όσο ο νέος εξωσκελετός είναι μαλακός, το ζώο αυξάνει σε μέγεθος ή μεταμορφώνεται ή και τα δύο. Η όλη διαδικασία είναι πολύ επικίνδυνη για το ζώο. Εάν είναι δυνατό, γίνεται σε απόκρυφα μέρη, σε φάσεις, από μακρές διακοπτόμενες και σπασμωδικές κινήσεις.

Είναι γνωστά διάφορα ένζυμα που ρυθμίζουν την έκδυση. Το πιο γνωστό είναι η εκδυσόνη, που παράγεται στο κεφάλι. Προκαλεί στα έντομα τις εκδύσεις από προνύμφη σε πλαγγόνα και από πλαγγόνα σε ακμαίο. Για να γίνει έκδυση από προνύμφη σε προνύμφη, χρειάζεται και το Neotenin. Είναι επίσης γνωστό ένζυμο που καταπιέζει την έκδυση στα δεκάποδα.

Στα ερπετά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Anolis sagrei με κομμάτια του παλιού δέρματος κολλημένα πάνω του

Τα ερπετά στην πραγματικότητα δεν βγάζουν το δέρμα τους, βγάζουν μόνο το κεράτινο περίβλημα του δέρματος. Τα φίδια μπορεί να το βγάζουν ολόκληρο, ενώ οι σαύρες κομματιασμένο. Στην αρχή της έκδυσης τα μάτια θολώνουν, γιατί στα εξωτερικά στρώματα του δέρματος αρχίζει ο χωρισμός, και αυτό φαίνεται καλύτερα στα μάτια. Στο τεράριουμ ωφελεί να αυξάνουμε την υγρασία και τη θερμοκρασία, για να γίνει η όλη διεργασία πιο γρήγορα και για να μη σκληραίνουν τα πια ξεχωριστά κομμάτια και κολλούν ξανά στο καινούργιο δέρμα.

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]